Cukrzyca

Cukrzyca to przewlekła choroba, charakteryzująca się zwiększonym stężeniem glukozy we krwi, którego przyczyną jest brak lub nieprawidłowe działanie insuliny.

Cukrzyca typu 1 – rozwija się najczęściej u osób młodych. Jej przyczyną jest uszkodzenie komórek trzustki produkujących insulinę. Stanowi 5% wszystkich przypadków cukrzycy.

Cukrzyca typu 2 – rozwija się zwykle w wieku dojrzałym. Charakteryzuje się zmniejszoną wrażliwością komórek organizmu na insulinę: organizm wytwarza wprawdzie coraz większe ilości insuliny, są one jednak dla niego niewystarczające. W późniejszym okresie choroby dochodzi do wyczerpania zapasów insuliny. Stanowi 95% wszystkich przypadków cukrzycy.

Przygotowała mgr Bożena Krymska

Przyczyny rozwoju cukrzycy:
Nadwaga i otyłość, szczególnie typu brzusznego

Brak aktywności fizycznej

Nadmiernie kaloryczna dieta

Czynniki dziedziczne

Prawidłowe stężenie cukru we krwi na czczo wynosi mniej niż 100 mg/dl (5,6 mmol/l)

Cukrzyca znacznie zwiększa ryzyko zachorowania i zgonu z powodu choroby niedokrwiennej serca i udaru mózgu. powodując uszkodzenie naczyń krwionośnych, choroba prowadzi do zaburzeń ukrwienia wielu narządów: serca, nerek, oczy, naczyń krwionośnych, układu nerwowego.
Jak zapobiegać cukrzycy i jej powikłaniom?
Należy prowadzić zdrowy styl życia, który polega na:

utrzymaniu prawidłowej wagi ciała,

zwiększeniu aktywności fizycznej,

prawidłowym odżywianiu,

okresowym kontrolowaniu stężenia glukozy we krwi.
Czy mam nadwagę?

Należy obliczyć wskaźnik BMI [BMI = masa ciała (kg) / wzrost² (m)], który powinien wynosić od 18,5 do 24,9 i na tym poziomie utrzymywać wagę.
Jaka powinna być aktywność fizyczna?

Zalecane są umiarkowane ćwiczenia fizyczne – szybki marsz, pływanie, jazda rowerem przez co najmniej 30-45 min dziennie, co najmniej 3-4 razy w tygodniu.
Prawidłowe odżywianie
Prawidłowa dieta to taka, która utrzymuje wagę ciała na prawidłowym poziomie (BMI =18,5 – 24,9) i dostarcza w wszystkich składników pokarmowych (tłuszczów, węglowodanów i białka) w odpowiednich proporcjach:

białko z niezbędnymi aminokwasami 1 g/kg m. c.

węglowodany 4 g/ kg m. c.

tłuszcze 1 g/ kg m. c.

Wzbogać dietę w:

tłuste ryby morskie: makrela, sardynka, sardela, łosoś, śledź, tuńczyk; należy spożywać ryby morskie 2-3 razy w tygodniu 100 g porcję; niekorzystne jest smażenie ryb w głębokim tłuszczu

owoce i warzywa, które są niskokaloryczne, o małej zawartości tłuszczów, i bogatym źródłem błonnika i składników mineralnych oraz witamin; należy spożywać co najmniej 400-500g warzyw i owoców dziennie w 5 porcjach po około 80-100g; owoce najlepiej spożywać surowe, warzywa należy spożywać surowe, gotowane w wodzie i na parze; suszone owoce są bogate w kalorie, należy kontrolować ich spożycie

błonnik pokarmowy: zaleca się spożywanie 25 g błonnika dziennie, w większych ilościach błonnik znajduje się w produktach zbożowych z pełnego przemiału, płatkach śniadaniowych, owocach i warzywach; pokarmy bogate w błonnik są zazwyczaj sycące i niskokaloryczne, przy spożywaniu większej ilości błonnika należy pić dużo płynów
Okresowe kontrolowanie stężenia glukozy we krwi
Badanie cukru we krwi należy wykonywać regularnie co najmniej raz na trzy lata u wszystkich osób po 45 roku życia. U niektórych osób należy to badanie wykonywać niezależnie od wieku raz na rok. Należą do nich:

osoby z nadwagą,

osoby, których rodzice lub rodzeństwo chorująca na cukrzycę,

osoby mało aktywne fizycznie,

kobiety, które przeszły cukrzycę ciężarnych,

chorzy na nadciśnienie tętnicze krwi,

osoby z chorobą układu krążenia,

osoby z nieprawidłowym stężenie HDL-cholesterolu i trójglicerydów.
Jak leczyć cukrzycę?
Zalecenia kliniczne Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego u chorych na cukrzycę 2011r.

Kryteria optymalnego wyrównania glikemii- docelowe wartości HbA1c:

HbA1c - 7% – ogólne kryterium optymalnego wyrównania glikemii

HbA1c - 6,5% – w cukrzycy typu 1 i krótkotrwałej cukrzycy typu 2

HbA1C < 8% u chorych w wieku > 70 lat z wieloletnią cukrzycą ( >20lat) oraz z powikłaniami makroangiopatycznymi ( przebyty zawał i /lub udar mózgu)

Kryteria kontroli ciśnienia tętniczego: Wskazane jest , aby wartość ciśnienia tętniczego u chorego na cukrzycę wynosiła <140/90 mmHg, a u chorych z nowo rozpoznanym nadciśnieniem i bez powikłań narządowych wskazane jest podjęcie próby uzyskania docelowej wartości ciśnienia tętniczego < 130/80 mmHg.

Algorytm leczenia cukrzycy typu 2: modyfikacja stylu życia na każdym etapie oraz:

Etap 1 – monoterapia doustna: metformina lub ewentualnie pochodna sulfanylomocznika ( PMS) u osób szczupłych

Etap 2 – doustna terapia skojarzona: metformina + PMS lub metformina + lek inkretynowy lub metformina +2 leki o różnych mechanizmach działania: (PMS lub lek inkretynowy, lub akarboza)

Etap 3- insulinoterapia prosta : metformina+ insulina bazalna Etap 4- insulinoterapia złożona: metformina + insulina w 2 dawkach ( bazalna lub mieszanki) metformina + intensywna insulinoterapia

Zaleca się stosowanie kwasu acetylosalicylowego 75-150mg/dobę u chorych na cukrzycę typu 2 i u chorych na cukrzycę typu 1 w wieku > 40 lat, gdy występuje u nich zwiększone ryzyko sercowo-naczyniowe.

Leczenia zaburzeń parametrów gospodarki lipidowej - celowe jest zastosowanie fenofibratu
Dlaczego podwyższony poziom cukru we krwi czyli hiperglikemia jest szkodliwa dla zdrowia?
Hiperglikemia przewlekła może spowodować:

uszkodzenie drobnych naczyń krwionośnych -mikroangiopatia: siatkówki oka –retinopatia nerek –nefropatia

uszkodzenie dużych naczyń krwionośnych – makroangiopatia naczyń wieńcowych naczyń mózgowych naczyń kończyn dolnych

nerwów - neuropatia cukrzycowa
Jak zapobiegać powikłaniom cukrzycy:
stosować dietę wg zaleceń lekarz leczącego

kontrolować poziom cukru we krwi na czczo i 2 godziny po posiłkach

utrzymywać prawidłowe wartości cholesterolu i trój glicerydów oraz ciśnienia tętniczego

w przypadku nadwagi i otyłości zredukować masę ciała

przestać palić papierosy